Slaan/pijn doen broer/zus

Ik heb een zoontje van 2 jaar en 4 maand, en een dochter van elf maand.

Nu wil het zo zijn dat mijn zoon, het "leuk" vind om zijn zusje constant pijn te doen. Ik kan hem eigenlijk geen moment alleen laten met haar, of hij mept haar alweer in het gezicht. Net ook, dan is ze net wakker,ze zit in de tripp trapp, hij loopt er op af en tikt dr meteen op het hoofd. En zo zijn er tal van voorbeelden. Hebben jullie tips om hem uit te leggen, dat dit niet mag..Want ik heb tal van aanpakken geprobeerd, maar niks lijkt effectief!....

Slaan op de dreumesleeftijd

De eerste fase
waarin we het slaan tegen komen is de dreumesfase. Sommige baby's
beginnen ook al met slaan, maar meestal steekt het slaan pas na het
eerste levensjaar de kop op. Het kindje van één ontdekt steeds meer dat
het een eigen persoon is met een eigen wil en eigen wensen. En helaas
voor het kindje gaat de wereld om zich heen niet altijd mee in deze
wensen. Een dreumes is nog te klein om dit te begrijpen. Voor een
dreumes draait de wereld nog helemaal om hem of haar. En wanneer iets
dus niet gaat zoals het kindje dit wil, kan dit tot grote boosheid en
frustratie leiden. En jonge kinderen uiten hun boosheid over het
algemeen nog heel basaal en fysiek, ze gaan slaan, schoppen of bijten.
Op deze leeftijd hebben kinderen hun impulsen ook nog niet goed onder
controle en doen ze voor dat zij denken. Bij wat oudere dreumesen (boven
de ander half) zien we vaak dat ze achteraf wel weer weten dat ze niet
mogen slaan, maar dan is het al gebeurd.

Een dreumes kan zich ook
nog niet in een ander verplaatsen en zal zich dus niet realiseren dat
hij een ander pijn kan doen, ook al wordt dit het kind steeds weer
vertelt. Daarvoor leeft een dreumes nog te veel vanuit zijn of haar
eigen gevoel.
Soms zie we wel dat kinderen bij het slaan af bijten
zelf al 'au' roepen, waardoor het lijkt alsof zij wel beseffen dat ze de
ander zeer hebben gedaan, maar dat is niet het geval. Deze kinderen
hebben een aantal keren na het slaan of bijten 'au' te hoen gekregen en
denken nu dat dit dus hoort bij het slaan. Maar ze geven hiermee zeker
niet aan dat ze begrijpen dat het slaan zeer doet.

Een dreumes
slaat over het algemeen uit boosheid of frustratie. Een dreumes beschikt
natuurlijk ook nog niet over veel andere middelen om boosheid te uiten,
praten kan het kind nog onvoldoende.
Het is dan ook goed om begrip
te tonen voor de gevoelens achter het slaan, de boosheid of frustratie,
maar ook duidelijk aan te geven dat dit gedrag ongewenst is. Steeds weer
zal het kindje geleerd moeten worden dat slaan niet de juiste manier is
om gevoelens van boosheid te uiten. Het kind in bedwang houden of even
apart zetten kan hierbij een goed hulpmiddel zijn. Het kind krijgt op
deze manier geen extra aandacht met het slaan, hetgeen het slaan enkel
interessanter zou maken. Omdat te veel aandacht rond het slaan, het
slaan enkel in stand zal houden is het dan ook belangrijk niet te heftig
te reageren op het slaan. Hard 'au' roepen of erg boos worden, maakt
het slaan enkel maar interessanter en het kind zal opnieuw gaan proberen
deze reactie uit te lokken.

Het kindje word ouder

Wanneer
het kind ouder wordt gaat het steeds beter begrijpen dat het een ander
zeer kan doen en dat slaan echt niet mag. Maar dit heeft lang niet
altijd als gevolg dat er niet meer geslagen wordt.
Op de
peuterleeftijd gaan we steeds meer dwars gedrag zien en steekt de
peuterpuberteit de kop op. Het kind wil steeds meer, maar het loopt
steeds weer tegen de eigen of andermans grenzen aan. Het kind kan of mag
bepaalde dingen nu eenmaal nog niet.

Niet mogen kan tot grote
woede leiden, woede die ook op deze leeftijd vaak nog erg fysiek geuit
wordt. Het kind moet leren dat dit niet toegestaan is en dat dit ook
niet de manier is om je zin door te drijven. Het is dan ook belangrijk
om niet toe te geven wanneer een kind gaat slaan of schoppen. Maar het
is ook op deze leeftijd nog belangrijk er niet te veel ophef over te
maken. Het kind beseft over het algemeen meteen na het slaan wel dat dit
een verkeerde reactie was. Erg boos worden heeft dan enkel het effect
dat het kind hierdoor nog bozer wordt en mogelijk weer de controle
verliest en opnieuw gaat slaan. Of het kind krijgt het idee zo de
aandacht op te kunnen eisen waardoor het slaan toeneemt in plaats van
afneemt.

Omdat de boosheid vaak voortkomt uit frustratie uit het
niet mogen van dingen, kan het goed voor ouders zijn om een aantal
punten te kiezen waarbij het kind wel wat meer de eigen zin mag volgen.
Zo leert het kind toch dat het een eigen mening mag hebben en dat het
soms ook inspraak heeft. Maar hier tegen over staan ook een aantal vaste
regels waaraan het kind zich gewoon moet houden. Want dat moet het kind
natuurlijk ook leren, dat je ook rekening moet houden met de wensen van
anderen en dat het niet altijd zo kan gaan zoals jij dat wilt. Ouders
met een kind dat slaat doen er goed aan te bekijken op welke punten zij
hun kind wat keuzevrijheid kunnen geven en op welke punten er gewoon
duidelijke regels zijn.

Niet kunnen is voor een kind vaak nog
frustrerende dan niet mogen. Het geeft het kind vaak een gevoel van
onmacht. Sommige kinderen reageren hierop door zich terug te trekken,
stil te worden en maar niet meer te proberen. Andere kinderen worden
door hun gevoel van onmacht boos en opstandig en gaan dit uiten in slaan
en schoppen. Ze proberen hun onzekere gevoelens te overschreeuwen en
zich groter of stoerder voor te doen dan ze werkelijk zijn. Ook in deze
situatie is het belangrijk niet te veel aandacht te besteden aan het
slaan, maar wel duidelijk aan te geven dat dit gedrag niet geaccepteerd
wordt. Hierna kan het kind dan geholpen worden bij datgene dat nog niet
lukte. Deze boosheid over het nog niet kunnen kan zowel voortkomen uit
te hoge eisen die het kind aan zich zelf stelt, maar het kan ook
voortkomen uit te hoge eisen die door de ouders aan het kind gesteld
worden. Het is dan ook belangrijk bij een kind dat vaak slaat uit
frustratie over wat het nog niet kan, veel complimenten te geven voor
dat wat het kind wel al kan, zodat hier meer de nadruk op komt te liggen
dan op wat het kind nog niet kan.

Slaan kan ook een manier zijn
om aandacht te krijgen. Iedere ouder zal reageren op slaan en dus krijgt
het kind direct aandacht met het slaan. Dit zoeken naar aandacht kan
voortkomen uit jaloezie. Jaloezie omdat het kind het gevoel heeft dat
het minder aandacht krijgt dan het jongere broertje of zusje, maar ook
jaloezie omdat de oudere broer of zus dingen mag die het kind nog niet
mag. Het is bij slaan uit een behoefte aan aandacht, belangrijk om het
motief achter het zoeken van aandacht vast te stellen en hier begrip
voor te tonen. Door wat extra aandacht te geven op momenten dat het kind
gewenst gedrag laat zien, leert het kind dat het niet hoeft te gaan
slaan om aandacht te krijgen. Het slaan moet daarnaast natuurlijk wel
afgekeurd worden en bestraf wanneer het te vaak gebeurd.

Maar een
kind kan ook gaan slaan uit angst. Het kind slaat dan letterlijk uit
angst om zich heen. Wanneer een kind prikkelbaar is, veel ruzie lijkt te
zoeken en erg loopt te snauwen en daarnaast begint te slaan op momenten
dat hij of zij iets moet doen wat het liever niet doet (naar bed
moeten, alleen moeten zijn, in bad moeten, naar de peuterspeelzaal
etcetera) is de kans groot dat er sprake is van angst die overschreeuwd
wordt door een agressieve reactie. Het is op deze momenten belangrijk
vooral aandacht te besteden aan de angst achter het slaan. Wanneer de
nadruk te veel komt te liggen op het slaan wordt er te veel
voorbijgegaan aan de gevoelens van het kind en zal het kind zich niet
begrepen voelen. Door het kind te helpen bij het overwinnen van de
angst, kan het slaan meestal stop gezet worden.

Het slaan van andere kinderen

Er
is ook een groep kinderen die in de thuissituatie niet slaan, maar bij
wie we het slaan, duwen of bijten alleen zien in het contact met
leeftijdgenoten. Een flinke groep peuters vindt het nog moeilijk om te
gaan met leeftijdgenoten. Peuters spelen nog niet met elkaar, maar meer
naast elkaar. En vooral eigen speelgoed delen is erg moeilijk, al kan
het ook moeilijk zijn om een stuk speelgoed dat het kind net op het oog
had te moeten af te staan. Peuters gaan ook nog erg uit van hun eigen
behoefte en staan nog weinig stil bij wat hun gedrag voor een ander
betekent. Dat ze een ander echt pijn doen is iets dat ze toch nog
onvoldoende begrijpen.

Het leren van sociale vaardigheden is iets
wat helemaal hoort bij de peuterleeftijd, maar ook iets waarbij het
kind goed begeleid moet worden. Door het spel te begeleiden, af te
leiden wanneer er moeilijke situaties ontstaan en in te grijpen wanneer
een kind gaat slaan of schoppen. En een peuter mag het dan moeilijk
vinden zich te verplaatsen in een ander, het is wel belangrijk uit te
leggen en het kind te laten invoelen wat het andere kind voelt. Het
helpt dan vaak het kind te laten bedenken wat het er van zou vinden
wanneer een ander kind hem of haar zou slaan of schoppen. We zien soms
dat ouders het kind een tik terug geven, om het kind te laten voelen dat
slaan zeer doet. Dit is zeer af te raden. Het kind krijgt op deze
manier een geheel verkeerd voorbeeld, want waarom zou het kind niet
slaan wanneer de ouder ook een tik geeft. En een peuter die een tik
krijgt denkt niet "hè, slaan doet zeer, dat moet ik niet bij een ander
doen" maar denkt enkel "dat doet zeer" en zal enkel zeer verontwaardigd
zijn en niet het verband leggen met hoe het voor een ander voelt wanneer
de peuter zelf gaat slaan.

Het is bij peuters ook vaak gewoon
nog het zoeken naar een manier om contact te maken, en dit kan heel
verkeerd aangepakt worden. Het is dan ook belangrijk niet alleen het
slaan of duwen af te keuren, maar het kind ook te leren hoe het op een
goede manier contact kan maken of hoe het kan reageren op een vervelende
situatie.

Wanneer het kind de kleuterleeftijd bereikt kan het
kind zich al veel beter uiten door te praten en heeft het kind al veel
geleerd op het gebied van sociale vaardigheden. Maar natuurlijk krijgen
kinderen op deze leeftijd (en op iedere andere leeftijd) nog ruzie en
valt er nog regelmatig een klap. En dat hoeft helemaal niet te geven.
Kinderen leren ook veel van ruzie maken. Ze leren voor zichzelf op te
komen, zich in te leven in een ander en ook te geven en te nemen. Het
beste is het dan ook ruzies tussen kleuters in eerste instantie een
beetje op zijn beloop te laten. Maar wanneer het uit de hand loopt en er
echt rake klappen vallen is het natuurlijk wel zaak in te grijpen en de
kinderen uit elkaar te halen en apart te zetten. Wanneer de rust weer
weergekeerd is, is het goed om met beide kinderen te praten en de ruzie
uit te praten. Het is belangrijk om degene die is gaan slaan hier op aan
te spreken, maar ook te kijken naar de rol van het andere kind.
Natuurlijk is dit geen excuus voor slaan, maar kinderen die gaan slaan
kunnen soms eerst enorm uitgedaagd zijn. Het is dan goed om dit ook te
bespreken en af te keuren. De kinderen leren zo de ruzie op te lossen
zonder te slaan. En er kan dan ook besproken worden hoe de ruzie anders
opgelost had kunnen worden zodat er niet geslagen, geduwd of geschopt
zou zijn.

In het verlengde van het bovenstaande ligt het slaan
als reactie op het slaan door een ander, het kind slaat terug. Sommige
ouders geven dit ook als advies aan hun kind: "sla maar gewoon terug".
Op zich een begrijpelijke reactie, maar over het algemeen niet erg
effectief. En het kind krijgt ook hiermee de boodschap dat slaan dus een
normale reactie is. Het kind laat zo wel zien dat het niet over zich
heen laat lopen, maar er ontstaat zo een situatie waarin de kinderen
elkaar kunnen blijven (terug)slaan. Het is dan ook belangrijk in dit
soort situaties niet te snel met een oordeel te komen of partij te
kiezen. Het is goed om aan beide kinderen te laten weten dat het slaan
niet toegestaan is en dan uit te zoeken wat er precies gebeurd is. Al is
dat soms ook gewoon niet mogelijk en dan is het het beste aan te geven
dat beide kinderen aan het slaan waren en dat ze dus even schuldig zijn
aan de ruzie.

Schoppen, slaan, bijten

Dat
jonge kinderen soms erg fysiek reageren is heel begrijpelijk. Het is
dan ook goed om begrip te tonen. maar daarnaast is het ook belangrijk
het gedrag af te keuren en het kind andere manier te leren om boosheid
of frustratie te uiten. Zodat het wat oudere kind niet meer zo fysiek
omgaat met deze gevoelens. Want op een wat oudere leeftijd wordt
schoppen en slaan niet meer als een begrijpelijke reactie gezien en dan
ook niet meer getolereerd. Een wat ouder kind hoort te beschikken over
andere mogelijkheden om boosheid, angst of frustratie te uiten.